در بامداد هفتم اسفند ۱۴۰۰، درحالی‌که کارکنان ایستگاه فضایی خمینی متعلق به سازمان صنایع هوافضا نیروهای مسلح در سمنان در حال آماده‌سازی دومین موشک ماهواره‌بر ذوالجناح برای پرتاب آزمایشی بودند با سانحه‌ای مواجه شدند. موشک پیش از آنکه پرتاب شود بر روی سکوی پرتاب آتش گرفت و درنهایت منفجر شد. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح خبر این واقعه را مخفی کرد و هیچ‌یک از رسانه‌های حکومتی درباره آن سخنی به میان نیاوردند، سانحه‌ای که می‌تواند به علت نشت سوخت مایع از مرحله سوم موشک باشد.

یک روز پس ‌از انفجار، شرکت‌های تجاری صاحب ماهواره‌های عکسبرداری از سکوی پرتابی موشک ذوالجناح تصویربرداری کردند و این تصاویر را در اختیار موسسه‌هایی چون مرکز جیمز مارتین در مونته‌ری کالیفرنیا قرار دادند. این تصاویر سپس سر از رسانه‌ها درآوردند و شکست پرتاب دومین موشک ماهواره‌بر ذوالجناح را افشا کرد.

با وجود این، مقام‌های حکومتی و مسئولان سازمان صنایع هوافضا درباره شکست این پرتاب صحبت نکردند. پیش‌تر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۹۹، سازمان صنایع هوافضای نیروهای مسلح نخستین بار موشک ماهواره‌بر سه مرحله‌ای ذوالجناح را از محل ایستگاه فضایی خمینی پرتاب کرد، پرتابی بدون اعلام قبلی که با موفقیت همراه بود. در جریان این پرتاب موتورهای سوخت جامد مراحل اول و دوم موشک با موفقیت آزمایش شدند.

در آن تاریخ پرتاب موشک ماهواره‌بر ذوالجناح موجب نگرانی بسیاری از دولتمردان غربی شد، زیرا سازمان‌های اطلاعاتی آن‌ها معتقد بودند موشک‌های ماهواره‌بر توسعه‌یافته که گروه‌های صنعتی شهید همت و باقری سازمان صنایع هوافضای نیروهای مسلح با همکاری معاونت جهاد خودکفایی و تحقیقات صنعتی فرماندهی موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران سا‌خته می‌شوند در‌ راستای دستیابی به توانایی پرتاب ماهواره‌های نظامی و تجاری نیست، بلکه در‌ راستای کسب فناوری و توانایی توسعه و ساخت موتورهای راکتی سوخت جامد با توانایی استفاده بر روی موشک‌های بالیستیک قاره‌پیما است.

در این گزارش به دلایل احتمالی تلاش ناموفق رژیم جمهوری اسلامی برای پرتاب ماهواره‌بر ذوالجناح در بامداد هفتم اسفندماه می‌پردازیم.

درباره موشک ماهواره‌بر ذوالجناح چه می‌دانیم؟

همان‌طور که در بالا ذکر شد، اولین پرتاب موشک ماهواره‌بر ذوالجناح در تاریخ دوازدهم بهمن ۱۳۹۹ از ایستگاه فضایی خمینی در سمنان انجام شد، پرتابی که مقام‌های سازمان صنایع هوافضای نیروهای مسلح آن را موفقیت‌آمیز اعلام کردند. پس‌ازآن پرتاب، رسانه‌های حکومتی به نقل از سید احمد حسینی، سخنگوی فضایی وزارت دفاع، از جزئیات این ماهواره‌بر جدید که در حقیقت نمونه توسعه‌یافته ماهواره‌برهای دو مرحله‌ای سوخت مایع پیشین است، پرده برداشتند.

بنا بر اعلام رسمی سازمان هوافضا، ماهواره‌بر ذوالجناح ۹ قابلیت جدید را برای این سازمان فراهم می‌کرد. این موشک اولین ماهواره‌بر ایرانی با سوخت جامد در مرحله اول، دومین ماهواره‌بر با دو پیشران مشابه در مراحل اول و دوم، دومین ماهواره‌بر سه مرحله‌ای کشور، دومین ماهواره‌بر ترکیبی کشور، دومین ماهواره‌بر با قابلیت حمل محموله سنگین‌تر از ۲۰۰ کیلوگرم، دومین ماهواره‌بر بدون نیاز به سکوی ثابت، موشکی مجهز به قوی‌ترین پیشران سوخت جامد رسانه‌ای شده ساخت ایران، موشکی با توان حمل محموله‌های فضایی چهار برابر شده در مقایسه با موشک سفیر-۱ و درنهایت موشکی که از مرحله دوم ماهواره‌بر سفیر-۱ با ‌عنوان مرحله سوم خود استفاده می‌کرد.

یک روز پس از پرتاب ماهواره‌بر ذوالجناح، سخنگوی فضایی وزارت دفاع در برنامه تلویزیونی چرخ شبکه چهارم سیما اعلام کرد که دانش به‌دست‌آمده در توسعه و ساخت ذوالجناح در طراحی ماهواره‌برهایی که بتوانند ماهواره‌هایی به وزن یک تن را تا مدار هزار کیلومتری زمین منتقل کنند استفاده خواهد شد و در این راستا او از ماهواره‌بر سروش ۱ و ۲ و همچنین سریر نیز نام برد.

از اطلاعاتی که سازمان صنایع هوافضا و همچنین سخنگوی فضایی وزارت دفاع منتشر کردند به راحتی می‌شد دریافت که موشک ماهواره‌بر ذوالجناح در حقیقت ابزاری برای آزمایش فناوری‌های لازم و دستیابی به ساخت موشک‌های میان برد چون سجیل ۳ و ۴ با برد ۴۰۰۰ الی ۵۰۰۰ کیلومتر بود، موشک‌هایی با قابلیت مورد هدف قرار دادن پایگاه‌های نظامی ایالات متحده آمریکا چون دیگو گارسیا در اقیانوس هند که هم‌اکنون از برد دوربردترین موشک‌های بالیستیک ایران خارج است.

تلاش معاونت جهاد خودکفایی نیروی موشکی سپاه پاسداران‌ که امروز بخشی از نیروی هوافضای آن است به‌منظور دستیابی به توانایی ساخت موشک بالیستیک میان‌برد با بردی فراتر از سه هزار کیلومتر به سال‌های نخستین دهه ۱۳۸۰ خورشیدی بازمی‌گردد. در این راستا موشک‌های بالیستیک سوخت جامد چندمرحله‌ای سجیل ۲ تحت نظارت حسن تهرانی مقدم با همکاری گروه صنعتی شهید همت طراحی شد و به تولید انبوه رسید.

دلایل تقارن دومین آزمایش ذوالجناح با پایان مذاکرات هسته‌ای وین چه بود؟

از دیرباز رژیم جمهوری اسلامی برای امتیاز‌گیری در جریان مذاکرات هسته‌ای دست به نمایش قدرت موشکی خود و همچنین توانایی تولید موشک‌های بالیستیک با برد فراتر از سه هزار کیلومتر زده است. این اقدام بیش از آنکه برای مقام‌های آمریکایی نگران‌کننده باشد، عاملی موثر برای تحت‌فشار قرار دادن مقام‌های دولت‌های اروپایی و مذاکره‌کنندگان آن‌ها بود و درواقع اقدامی در راستای کاهش سطح انتظار آن‌ها در رابطه با وضع محدودیت برای برنامه‌های موشکی ایران و بخشی از شرایط پذیرش یک توافق هسته‌ای بود.

ایالات متحده آمریکا به دنبال اشغال سفارتش در سال ۱۳۵۸ با بیش از چهار دهه تحریم تسلیحاتی رژیم جمهوری اسلامی مانع بازسازی قدرت هوایی ایران پس از جنگ ایران و عراق شد. اقدام‌‌های دولت ایالات متحده آمریکا و جلوگیری از فروش هواپیماهای جنگنده دولت‌های روسیه، گرجستان، مولداوی و چین به ایران در سال‌های دهه ۱۳۷۰ خورشیدی نیز بیش‌ازپیش رژیم تهران را ترغیب کرد تا همچون کره شمالی با توسعه برنامه‌های موشکی‌اش، خلاء ناشی از نبود هواپیماهای جنگنده پیشرفته در خدمت نیروهای مسلح خود را پر کند.

موشک‌های بالیستیک نقطه‌زن در نبود یک نیروی هوایی قدرتمند در ایران توان تدافعی و تهاجمی نسبتا مناسبی برای نیروی هوافضای سپاه پاسداران فراهم کرده‌، توانی که در ۱۰ سال اخیر از تهاجم مستقیم کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به ایران جلوگیری کرده است. نگرانی مقام‌های رژیم جمهوری اسلامی از وضع محدودیت برای این توان تدافعی و تهاجمی همواره آن‌ها را به انجام اقدام‌‌هایی سوق داده است تا سطح انتظار دولت‌های غربی از برنامه‌های موشکی ایران را کاهش دهد. پرتاب موشک‌های ماهواره‌بر سه مرحله‌ای چون ذوالجناح و اعلام دقیق مشخصات آن‌ که در حقیقت توانایی ساخت موشک‌های قاره‌پیما از سوی وزارت دفاع را نمایش می‌دهد در راستای این اقدام‌ها است.